Lối viết bị động: “Tôi bị cha tôi đánh” và “Tôi bị đánh bởi cha tôi”
| On Th621,2021
(Ngày ngày viết chữ) Đôi khi chúng ta có lối viết hơi bị động một chút, kiểu thay vì viết “Tôi bị cha tôi đánh” lại viết thành “Tôi bị đánh bởi cha tôi”. Lối viết này tuy không phải lúc nào cũng dở, nhưng dù sao cũng không phải là lối diễn đạt quen thuộc và thoải mái của người Việt.
Trong bài viết này, chúng ta thử đổi cách diễn đạt một chút, loại bỏ hết những từ “bởi” và thay thế hoặc diễn lại theo cách “Việt Nam” hơn. Bảng bên dưới là những ví dụ do Ngày ngày viết chữ góp nhặt từ nhiều bài viết hoặc rút ra từ một số sách và thử viết lại.
MỌI NGƯỜI CŨNG ĐỌC
>> Content Marketing – Những gì bạn viết đã đi vào lòng người chưa?
Tất nhiên, lúc bạn đọc áp dụng vào thực tế, sẽ thấy rằng có khi bỏ “bởi” đi, thay bằng cách diễn đạt khác thì hiệu quả câu lại không tốt bằng. Khi đó, chúng ta có thể giữ nguyên cách diễn đạt có dùng “bởi”. Bài viết này không nhằm chối bỏ từ “bởi” mà chỉ đưa ra vài cách diễn đạt khác hòng hướng tới một lối viết gần với cách nói của người Việt hơn.
Và, chúng ta cũng không cần quá chú tâm vào việc những câu dưới đây hay hay dở, chúng ta chỉ cần tập trung xem xem, nếu không “bởi” thì viết thế nào mà thôi.
|
Có “bởi” |
Không có “bởi” |
| Sự thể hiện bản thân được thúc đẩy bởi khả năng tập trung hoàn toàn vào một thứ. | Sự thể hiện bản thân được thúc đẩy nhờ khả năng tập trung hoàn toàn vào một thứ. |
| Ông chú dẫn cả đám lên tham quan lầu gác mái, nơi chiếm diện tích hoàn toàn bởi hai phòng ngủ, một phòng nhỏ và một phòng lớn. | Ông chú dẫn cả đám lên tham quan lầu gác mái, nơi mà hai phòng ngủ, một nhỏ một lớn, chiếm diện tích hoàn toàn. |
| “Dù gì người ta cũng kinh doanh homestay rồi thì cũng phải làm cho đàng hoàng chứ.” – Tuyết vừa nói vừa mở các tủ bếp kiểm tra, lúc ấy cô có để ý thấy có vài ngăn tủ bị phủ lên bởi mấy sợi tóc đen óng. | “Dù gì người ta cũng kinh doanh homestay rồi thì cũng phải làm cho đàng hoàng chứ.” – Tuyết vừa nói vừa mở các tủ bếp kiểm tra, lúc ấy cô có để ý thấy vài ngăn tủ bị mấy sợi tóc đen óng phủ lên. |
| Cô nhận ra chỉ là mơ, nhưng nó lại thật đến nỗi cô còn cảm nhận rõ cơ thể mình bị siết chặt bởi các bó tóc quấn lên người, mồ hôi ướt đẫm từ gáy cổ thấm đến lưng cô. | Cô nhận ra chỉ là mơ, nhưng nó lại thật đến nỗi cô còn cảm nhận rõ cơ thể mình bị những bó tóc quấn lên người siết chặt, mồ hôi ướt đẫm từ gáy cổ thấm đến lưng cô. |
| Món này được làm bởi bột gạo và nước cốt dừa. | Món này được làm bằng bột gạo và nước cốt dừa. |
| Nhưng riêng cơ thể cá hề lại được bao phủ bởi một lớp màng nhầy đặc biệt, giúp chúng không bị ảnh hưởng bởi chất độc ấy và có thể sống an toàn bên cạnh hải quỳ. | Nhưng riêng cơ thể cá hề lại được một lớp màng nhầy đặc biệt bao phủ, giúp chúng không bị chất độc ấy ảnh hưởng và có thể sống an toàn bên cạnh hải quỳ. |
| Em đừng để mình bị ảnh hưởng bởi bọn họ, đừng để bọn họ thay đổi con người em. | Em đừng để mình bị bọn họ ảnh hưởng, đừng để bọn họ thay đổi con người em. |
| Tôi đã bị mê hoặc bởi món này từ cái chạm cắt miếng vịt đầu tiên. | Tôi đã bị món này mê hoặc từ cái chạm cắt miếng vịt đầu tiên. |
| Nói lên điều này để thấy rằng, khi các bạn trẻ có hành vi xử sự sai trái – dù do tác động trực tiếp bởi gia đình hay bị tác động trực tiếp từ trường học – thì họ cũng đều có chung sự ảnh hưởng của môi trường xã hội. | Nói lên điều này để thấy rằng, khi các bạn trẻ có hành vi xử sự sai trái – dù do tác động trực tiếp của gia đình hay bị tác động trực tiếp từ trường học – thì họ cũng đều có chung sự ảnh hưởng của môi trường xã hội. |
| Một lúc sau khi tôi bắt đầu lấy lại nhận thức, mặt tôi đang bị đè chặt xuống sàn bởi đầu gối của viên sĩ quan. | Một lúc sau khi tôi bắt đầu lấy lại nhận thức, mặt tôi đang bị đầu gối của viên sĩ quan đè chặt xuống sàn. |
| Nhỡ đâu bị bắt gặp bởi một vị hàng xóm nào đó thì lại không hay. | Nhỡ đâu bị một vị hàng xóm nào đó bắt gặp thì lại không hay. |
| Lũ con trai xung quanh bị cô chinh phục bởi vẻ ngoài cộng thêm sự thông minh lém lỉnh hơn người. | Lũ con trai xung quanh bị cô chinh phục bằng vẻ ngoài cộng thêm sự thông minh lém lỉnh hơn người. |
| Ngẫm lại, nhiều sở thích của tôi đã bị ảnh hưởng bởi hắn. | Ngẫm lại, nhiều sở thích của tôi đã bị hắn ảnh hưởng. |
| Chuyện gia đình là khiến hắn luôn ám ảnh bởi cuộc sống hôn nhân. | Chuyện gia đình khiến hắn luôn bị cuộc sống hôn nhân ám ảnh. |
| Chúng tôi đã nói chuyện với nhau từ lúc hoàng hôn vừa buông xuống, đến lúc bầu trời đã được bao trùm bởi màn đêm. | Chúng tôi đã nói chuyện với nhau từ lúc hoàng hôn vừa buông xuống, đến lúc bầu trời đã được màn đêm bao trùm. |
| Cô hỏi tôi có khi nào cảm thấy bị áp lực bởi sự thành công của những người xung quanh hay không. | Cô hỏi tôi có khi nào cảm thấy bị thành công của những người xung quanh làm cho áp lực hay không. |
Ngoài những câu có dạng trên, mà chúng tôi thường khái quát thành “Tôi bị đánh bởi cha tôi” hoặc “Cơm được ăn bởi tôi”, thì ở nhiều trường hợp khác, từ “bởi” được dùng hoàn toàn bình thường và quen thuộc với cách nói của người Việt.
Dưới đây là một số ví dụ khác mà ở đó, “bởi” không gây ra bất kỳ trúc trắc nào.
(1) Thứ nhất là bởi người ta bảo đó chỉ là cách lũ mèo đơn phương phát tín hiệu cho con người, chứ bọn nó sẽ chẳng hiểu chúng mình đang muốn truyền tải điều gì khi kêu meo meo với chúng nó đâu; thứ hai là như vậy có vẻ rất ngu ngốc.
(2) Nhớ lại quãng thời gian tình nguyện rời đất Cố đô để về công tác tại Đoàn nghệ thuật Đam San, họa sĩ Phùng Sơn cho biết, ông thầm cảm ơn Tây Nguyên đã cho ông kỷ niệm đầu đời ngọt ngào và đáng nhớ, nơi mà ông trở thành một “folklore” đúng nghĩa, bởi ở đó là cả một bức tranh sinh động của con người và thiên nhiên mà ông từng ao ước được gắn bó.
(3) Chúng ta tức bởi vì chúng ta ở trong một nghịch lý.
(4) Bà thật sự giật mình vì câu hỏi bởi chính lúc này bà mới có dịp được suy nghĩ cặn kẽ về hiện thực của cái xã hội này.
(5) Bởi dưới ánh đèn sân khấu, cô có thể tự do thể hiện chính mình thông qua sự sáng tạo, vùng vẫy trong âm nhạc.
Cần chú ý là, các cách nói “Tôi bị cha tôi đánh” hay “Anh ấy vừa được tăng lương” không phải là cách nói bị động gì cả. Thông thường, người Việt dùng “bị” để diễn tả ai hoặc cái gì nhận lấy một việc gì mà họ không mong muốn, còn “được” dùng để diễn tả việc nhận lấy một việc gì (có vẻ) tốt lành.
Tóm lại, vì cách diễn đạt theo lối “Tôi bị đánh bởi cha tôi” không được gần với lối nói thông thường của người Việt cho lắm, nên nếu có thể, chúng ta hãy thử diễn đạt khác đi. Nhờ đó, câu chữ chúng ta dùng sẽ trở nên gần gũi và thoải mái cho người đọc hơn.
