Những lời châm biếm của dân gian
| On Th1102,2023
(Ngày ngày viết chữ) Giới thiệu với các bạn vài bài ca dao và vè có nội dung châm biếm, phê phán khá đặc sắc của dân gian.
Qua những bài ca dao và vè này, chúng ta không chỉ thấy được tâm tư và nếp sống, mà còn học được cách chơi chữ, cách ví von, cách sử dụng hình ảnh của tác giả dân gian.
| Này thì phê phán kẻ làm chồng phụ bạc vợ: | Khi xưa anh bủng anh beo, Tay bưng chén thuốc lại đèo múi chanh. Bây giờ anh khoẻ anh lành, Anh ham duyên mới anh tình phụ tôi. Đất xấu nặn chẳng nên nồi, Anh đi lấy vợ cho tôi lấy chồng. Anh đi lấy vợ cách sông, Còn tôi lấy chồng ngay cổng nhà anh. |
| Này thì phê phán kẻ làm chồng tài hèn sức mọn, không làm nên cơm cháo gì: | Chồng người đánh giặc sông Lô, Chồng em ngồi bếp rang ngô cháy quần. Chồng người cưỡi ngựa bắn cung, Chồng em ngồi bếp cầm thun bắn ruồi. |
| Này thì phê phán người làm vợ không nên nết: | Hai tay cầm hai quả hồng, Quả chát phần chồng, quả ngọt phần trai. Đêm nằm vuốt bụng thở dài, Thương chồng thì ít, nhớ trai thì nhiều. |
| Này thì phê phán đàn bà chồng chết mà không thủ tiết: | Con ơi ở lại với bà, Má đi mần mắm tháng Ba má về. Má về có cá con ăn, Có khô con nướng, có em con bồng! |
| Hoặc là phê phán người bạn gái không chung tình: Giâm là trồng cây bằng cách cắm từng đoạn cây tươi xuống đất xốp cho ra rễ. Ở đây chơi chữ đồng âm do người miền Nam phát âm chữ “giâm” và chữ “dâm” như nhau. | Nước mắm ngon cho lắm, nước mắm cũng có giòi! Bậu khôn cho lắm, cũng nòi lấy trai! Đu đủ tía, tàu môn cũng tía, Ngon lang giâm, ngọn bí cũng giâm. Bậu nói với qua nhiều tiếng thâm trầm, Bây giờ nghĩ lại, giận bầm lá gan! Bậu nói với qua: Bậu không có bẻ lựu hái đào, Lựu đâu bậu bọc? Đào đâu bậu cầm? |
| Này thì phê phán cái thói “thả dê” bất chấp đạo lý luân thường: | Đi đâu lang chạ cho hư, Ở đây với dượng cũng như có chồng! |
| Này thì phê phán cái thói lười biếng của các ông: | Cái cò lặn lội bờ ao, Hỡi cô yếm đào lấy chú tôi chăng? Chú tôi hay tửu hay tăm, Hay nước chè đặc, hay nằm ngủ trưa. Ngày thì ước những ngày mưa, Đêm thì ước những đêm thừa trống canh. |
| Này thì phê phán thói rượu chè say khướt quanh năm: | Ngôn đa ngữ thất, Nói trật nhiều điều. Tiền rượu chúng kêu, Còn ngồi nói pháo. Nhiếc rằng: “Nói láo, Uống chẳng biết lo. Rượu muốn đong cho, Tiền không chịu trả!” Say rồi bậy bạ, Nói dọc nói ngang. Nằm sá nằm đàng, Té lên ngã xuống. Rượu bao nhiêu cũng uống. Uống quá mẹ hũ chìm. Nói như bìm bìm, Leo dây leo nhợ. Về nhà đánh vợ, Làm thể bào hao: “Rượu uống mặc tao, Ai mượn mầy nói!” Ngày nào chẳng khỏi, Nhậu nhẹt chèm nhèm. … Say rồi kì dị, Hình tướng khật khờ. Con mắt trắng vờ, Quá cha heo luộc. Sử kinh cũng thuộc, Sách vở cũng thông. Nói chuyện bao đồng, Đụng ai gây nấy. Đã mang chứng quấy, Lại hoá thói tà. Thấy vợ người ta, Như mèo thấy mỡ. Đã không mắc cỡ, Lại còn kéo nhây. Mắng nhiếc trối thây, Cũng không biết xấu… |
| Này thì phê phán cái nết ở lôi thôi lếch thếch luộm thà luộm thuộm của các bà: | Lỗ mũi mười tám gánh lông, Chồng thương chồng bảo tơ hồng trời cho. Đêm nằm thì ngáy o o, Chồng thương chồng bảo ngáy cho vui nhà. Đi chợ thì hay ăn quà, Chồng thương chồng bảo về nhà đỡ cơm. Trên đầu những rác cùng rơm, Chồng yêu chồng bảo hoa thơm rắc đầu. |
| Này thì để phê phán những bà nhiều chuyện, tò mò tọc mạch đầu trên xóm dưới: Nìn bà là từ cũ, tức là đàn bà. | … Ngồi buồn nghĩ sự chép ra, Thấy những nìn bà dạo xóm nói dai. Xóm trong đi tới xóm ngoài, Chuyện người moi móc cười dai tối ngày. Gặp ai múa mặt múa mày, Vỗ vai vỗ vế huơ tay lắc đầu. Miệng thời nhóc nhách nhai trầu, Thuốc ai để hở giắt đầu lộn lưng. Rứt rồi cặp mắt ngó chừng, Ra trước vận quần ngồi nói cà kê. Con gắng con gắm nhiều bề, Xa la xết lết ngồi lê nói khào. Ít tới còn có trầu cau, Tới hoài chúng ghét mau mau đi làm. Hơi đâu cầm khách nói xàm, Ra về mắc cỡ chàm nhàm miệng dơ… |
